in

JAMES FINIES TA YAMA ATENSHON GLOBAL NA UN GA 79: DERECHONAN KULTURAL TA KRUSIAL PA SUPERVIVENSIA DI BONEIRU

New York, NY / Kralendijk,– Den un diskurso impaktante na Diálogo Interaktivo di Nivel Haltu di Nashonan Uni pa Kultura i Desaroyo Sostenibel, James Finies lider di Pueblo Progresivo Uni a hasi un apelashon fuerte pa inklushon, hustisia, i dekolonisashon den e era di transformashon digital.

Leave No One Behind – No Laga Niun Hende Atras

Mi ta para dilanti di boso awe komo un bos pa esnan ku semper a wordu laga atras. Mi nòmber ta James Finies – mi ta di Boneiru, un isla den e sur di Karibe, ‘nos ta papia Papiamento’ – nos idioma papia Papiamento ta un di e úniko dos idiomanan nativo ofisial den Karibe ku a sobrebibí kolonialismo. Boneiru, un isla ku hasta dia di awe, ta sigui kolonisá. Den siglo 21, nos pueblo ta wordo nenga representashon, elimina for di e narativa global, i ekskluí for di desishonnan tokante nos mes futuro.

Awe nos ta reuni pa diskuti kultura i transformashon digital den kontenido di desaroyo sostenibel, nos mester enfrenta un pregunta kritiko: Desaroyo sostenibel berdaderamente por eksistí den teritorio kolonisá kaminda instrumentonan internashonal di derecho humano no ta presente of ta wordu negá? Na Boneiru, e Tratado Internashonal riba Derechonan Ekonomiko, Sosial I Kultural i e Deklarashon di Nashonnan Uni tokante Derechonan di Pueblo Indígena no ta realidat—nos ta biba sin nan protekshon.

Transformashon digital, stimula pa inteligensia artifisial, AI i algoritmonan, ta basá riba dato historiko. Pero nos historia nunka a wordo registrá. Nos pasádo no a wordo skibí. I awor, den e era digital, nos ta na riesgo pa wordo bora, elemina un bes mas—e biaha aki di manera premeditá. Si nos no tuma akshon awor, nos lo keda ekskluí pa semper di e futuro ku ta wordo krea rond di nos.

Kultura ta esensial no opshonal— e ta sentral pa desaroyo. Sin derecho kultural, no tin dignidat, no tin hustisia, i no tin futuro sostenibel. E mundu digital mester reflehá tur kultura, no solamente esnan ku ya tin poder.

Esaki ta rekeri akshon den tres áreanan klave: 1-Ekwidad i aksesibilidat. Teknologia digital mester ta disponibel pa tur komunidat, spesialmente esnan ku histórikamente a wordo ekskluí. 2- Étika i gobernashon. AI mester ta alineá ku derecho humano i transparensia. E mester sirbi humanidad—no pa profundisá desigualdat. 3- Diversidat i inovashon. Tur kultura meresé ta mirá, balorisá, i preservá. Inovashon ta florese ora tur bos ta wordo tende.

Mientrastanto na Boneiru, nos idioma nativo Papiamento ta desaparesiéndo for di skol. Nos bandera a wordo remplasá. Nos presensia online a wordo re-eskribí. Residentenan nobo ta yenando nos isla, mientras ku nos bos nativo ta wordu silensia. E poblashon nativo a baha di 80% prome ku 2010 pa apenas 30% awe dia. Nos ta pèrdiéndo nos tera, nos derechonan, nos kultura, nos identidad—nos ta enfrentando un eleminashon etniko i kultural.

Mi ta aki komo e último speransa di nos pueblo — Nos kultura aún ta halanado rosea. Nos idioma aún ta na bida. Nos spiritu aún ta resistíendo. Nos ta resiliente, nos tin fe pa no wordu elemina.

Nos futuro mester wordu desidí pa nos mes. Dekolonisá AI. Dekolonisá Boneiru.

P’esei, mi ta hasi un yamada na Nashonan Uni i na mundo henter: Inkluí nos. Protehá nos. Sostene nos. Laga nos konstrui un futuro kaminda absolutamente ningun hende ta wordo laga atrás.

FUENTE: Pueblo Progresivo Uni

What do you think?

Written by Redakshon

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

GIPHY App Key not set. Please check settings

TRIÁNGULO BONEIRU TA AKTUA KONTRA USO PELIGROSO DI FÈTBAIK

BONEIRU REPRESENTÁ NA CARIBBEAN CLIMATE AND ENERGY CONFERENCE 2025 NA KÒRSOU