DISKURSO DI REPRESENTANTE DI REINO INTERINO JAN HELMOND NA OKASHON DI KONMEMORASHON DI ESNAN KU A MURI

Kralendijk,- Ni un kilometer leu for di aki durante guera, tabatin hende será den kamp Playa Pariba.
Tabata un kolekshon kolorido di detenido:
Hulandesnan miembro di NSB, habitantenan aleman, oustriako i italiano di Aruba i Kòrsou, nabegantenan aleman, pero tambe komunistanan.

I personanan ku a tene akshon kontra e poder kolonial di Hulanda.

A pone te asta refugiadonan hudiu ei den.
Tur huntu, den un kamp.
Un sosiedat di kultura mesklá chikitu.

Kon esei lo mester tabata pa sobrá di Boneiru? Kada bes ku mi ta na e lugá ei, mi ta puntra mi mes esaki.
Di e kamp no ta mira nada mas.
A usa palu di e baraknan pa konstruí e hotèl na e mes sitio aki.
Entretantu el a desaroyá i bira Divi (Flamingo) hotèl.
Un sitio kaminda turistanan di buseo i otro amantenan di solo ta disfrutá di nan desayuno, di e pisina òf di e bista riba laman.

Awor e ta un símbolo di libertat, miéntras ku Playa Pariba tabata hustamente un símbolo di inlibertat, den un mundu insigur.

Den 80 aña masha hopi kos a kambia, pa Boneiru tambe.
Por mira esei tur kaminda riba nos isla

E sosiedat insular chikitu di e tempu aya – ku 6.000 persona – a krese bira un sosiedat di kultura mesklá di 25.000 boneriano di tur sorto di desendensia.
Personanan ku a nase i krese akí, meskos ku nan antepasadonan.
Pero tambe personanan pa kende Boneiru, mas lat den bida, a bira nan hogar stimá.
Hende manera ami mes.

Pero unda sea ku bo wig por tabata, nos tur tin algu komun.
Kada un di nos kier biba den pas i siguridat.

I hopi di nos ta sigui ku wowo di falki kiko ta pasa den mundu na e momentunan akí.
Meskos ku 80 aña pasá bo tin kisas e heful ku mundu ta na kandela.
Bo por sintí bo yen di angustia i insigur.

Mi ta sigur ku ningun di nos ta deseá un mundu di guera i konflikto.
Riba nos dushi Boneiru tambe nos ta deseá di biba den pas i harmonia ku otro.

Pa logra esei nos mes lo tin mester di hasi algu.

Kon nos por garantisá pas, libertat i siguridat riba Boneiru?
Ami ta kere ku tur esaki ta kuminsá serka nos mes.
E manera kon nos ta anda ku nos bisiña-, kolega- i konosínan.

Unda sea ku nan a nase: na Boneiru, Hulanda, Venezuela òf otro parti.
Kua sea nan koló di kueru ta.
Kua sea nan lenga materno ta.
Kua sea nan fe òf kreensia ta.

I: ken sea ku nan ta stima.

Pas, libertat i siguridat ta kuminsá ku un aktitut habrí pa tur otro rònt di bo.
Un aktitut habrí, pasobra e otro simplemente tambe tin mag di tei.
Pasobra e tin mes tantu derecho riba un bon lugá.
I mes tantu derecho pa ser mirá i skuchá.
Pa biba i stima na Boneiru.

I mi ta bisa esei eksplísitamente riba e plenchi akí, komo ku no muchu tempu pasá palabranan kompletamente distinto a zona na e sitio akí.
Palabranan ku a violá libertat di kompañeronan boneriano.

Pues e no ta fásil tur ora.
Kaminda personanan ta diferensiá di otro, kosnan por pega pisá tambe.

Pa e motibu ei pues nos tin ku keda hasi esfuerso pa komprondé i tin empatia ku otro.
Hasi mas mihó esfuerso pa tin komprenshon pa e doló òf deseo di un otro persona.

Pero, mi mester ta honesto, tin biaha mi mes tambe ta haña esei difísil.
Ora mi ta na Hulanda, mi ta ripará ku nan ta mira mi komo un persona ‘di e islanan’.
Miéntras ku aki hopi biaha nan ta mira mi komo ‘un di nan’, di Hulanda.

I mi ta komprondé esei masha bon mes.
Pero na mes momentu tin biaha e ta laga mi sinti un tiki mi so.
I mi ta kere ku mas hende lo rekonosé e sentimentu ei.

Hustamente pa e motibu ei ta importante pa kada biaha nos keda rekonosé e lokual ta mas importante den otro: ku nos tur ta ser humano.
I si nos realisá esei, kada dia nos mester hasi nos máksimo esfuerso tambe pa komprondé otro bon.
I esei tampoko no ta fásil tur ora bai, pasobra nos tin diferente lenga (materno).
Hopi di nos ta papia sea papiamentu òf hulandes.
Dos idioma ku rònt mundu masha poko hende ta papia.
I mas i mas kompatriotanan boneriano ta papia ingles òf spañó.
Dos idioma mundial.
Pues kisas ta importante tambe pa – den un mundu ku ta kambia rápidamente – duna ingles i spañó mas espasio.

Pero ken sea nos ta, nos ta kompartí e mes amor profundo pa e isla akí.

E isla akí a krese i kambia desde Segundo Guera Mundial.
Henter Boneiru a bira awor un meskla kultural eksepshonal di hende presioso i diferente.
Pero maske kuantu nos por diferensia di otro,
nos tur ta hende ku por i mag siña konosé otro.

Nos tur ta deseá pa nos Boneiru stimá keda un isla di pas i libertat.

Mi mester pensa aki riba un poesia di e poeta persa, Rumi.

E yama ‘E Posada’ i ta bisa lo siguiente:

E ser humano akí ta un tipo di posada
Kada mainta un bishitante nobo atrobe.

Un alegria, un depreshon, un ansiedat,
ta yega un chispa di saber
manera un bishitante inesperá.

Yama nan bonbiní; risibí tur ku brasa habrí
asta si un bòshi di tristesa kore drenta
ku violentamente ta kibra tur bo kosnan den kas na filingrana.

Trata e ora ei tòg kada wéspet ku rèspèt.
Kisas e ta bin saka tur kos afó
pa traha lugá pa enkanto …….

Pensamentu skur, bèrgwensa, malisia,
topa nan na porta dilanti ku un sonrisa grandi
i invitá nan pa bin sinta serka bo.

Sea kontentu ku tur hende ku pasa
shelu a manda kada un di nan
pa sirbi abo komo konsehero.

Brasando inkumbiniensia, nos por kombibí tur dia den harmonia.
Mi ta kere ku nos por realisá e ideal akí.
Huntu i den libertat!

FUENTE: RCN/LIVE99FM

NEDERLANDS:

TOESPRAAK VAN WAARNEMEND RIJKSVERTEGENWOORDIGER JAN HELMOND BIJ DE DODENHERDENKING OP HET WILHELMINAPLEIN

Kralendijk,- Nog geen kilometer hier vandaan zaten in de oorlog mensen gevangen, in kamp Playa Pariba.
Het was een bonte verzameling van gevangenen:
Nederlandse leden van de NSB, Duitse, Oostenrijkse en Italiaanse inwoners van Aruba en Curaçao, Duitse zeelieden, maar ook communisten.
Én mensen die actie voerden tegen de koloniale macht uit Nederland.

Zelfs Joodse vluchtelingen werden er ondergebracht.
Allemaal samen, in één kamp.
Een kleine melting pot.

Hoe moet dat geweest zijn voor de rest van Bonaire? Iedere keer als ik op die plek ben, vraag ik me dit af.
Van het kamp is niets meer te zien.
Het hout van de barakken werd gebruikt om op dezelfde plek het badhotel te bouwen.
Inmiddels uitgegroeid tot het Divi (Flamingo) hotel.
Een plek waar duiktoeristen en andere zonzoekers genieten van hun ontbijt, van het zwembad of van het uitzicht over zee.
Het is nu een symbool van vrijheid, terwijl Playa Pariba juist een symbool van onvrijheid was, in een onveilige wereld.

Er is in 80 jaar ontzettend veel veranderd, ook voor Bonaire.
Dat kun je overal op ons eiland zien

Die kleine eilandgemeenschap van toen – met 6.000 mensen – is uitgegroeid tot een melting pot van 25.000 Bonairianen van allerlei achtergronden.
Mensen die hier zijn geboren en getogen, net zoals hun voorouders.
Maar ook mensen voor wie Bonaire later in het leven een dierbaar thuis geworden is.
Mensen zoals ik.

Maar waar je wieg ook heeft gestaan, we hebben allemaal iets gemeen.
Ieder van ons wil leven in vrede en veiligheid.

En velen van ons kijken met argusogen naar wat er nu in de wereld gebeurt.
Net als 80 jaar geleden kun je het gevoel hebben dat de wereld in brand staat.
Je kunt je onzeker en onveilig voelen.

Ik weet zeker dat níemand van ons verlangt naar een wereld van oorlog en conflict.
Ook op ons geliefde Bonaire willen we in vrede en harmonie met elkaar samenleven.

Daar zullen we zelf iets voor moeten doen.

Hoe kunnen we vrede, vrijheid en veiligheid op Bonaire waarborgen?
Ik geloof dat dit allemaal bij onszelf begint.
De manier waarop we omgaan met onze buren, collega’s en kennissen.
Waar ze ook geboren zijn: op Bonaire, in Nederland, in Venezuela of ergens anders.
Welke huidskleur ze ook hebben.
Wat hun moedertaal ook is.
Wat hun geloof of levensovertuiging ook is..

En: wie ze ook maar liefhebben.

Vrede, vrijheid en veiligheid beginnen met een open houding naar álle anderen om je heen.
Een open houding, omdat die ander er gewoon mag zijn.
Omdat hij of zij evenveel recht heeft op een plek onder de zon.
En evenveel recht heeft om gezien en gehoord te worden.
Om te leven en lief te hebben op Bonaire.

En ik zeg dat expliciet hier op dit plein, omdat er nog niet zo lang geleden ook hele andere woorden klonken op deze plek.
Woorden die de vrijheid van mede-Bonairianen geweld aandeden.

Het is dus niet altijd makkelijk.
Waar mensen van elkaar verschillen, kan het ook flink botsen.

En dus zullen we moeite moeten blijven doen om elkaar te begrijpen en aan te voelen.
Meer je best doen om begrip te vinden voor de pijn of het verlangen van iemand anders.

Maar, zeg ik er eerlijk bij, ik vind dat zelf soms ook moeilijk.
Als ik in Nederland ben, merk ik dat ik gezien word als iemand ‘van de eilanden’.
Terwijl ik hier vaak gezien word als ‘één van hen’, van Nederland.

En ik begrijp dat maar al te goed.
Maar tegelijk maakt het mij soms wat ontheemd.
En ik geloof dat meer mensen dat gevoel zullen herkennen.

Juist daarom is het belangrijk dat we het allerbelangrijkste steeds in elkaar blijven herkennen: dat we allemaal mens zijn.
En als we dat beseffen, moeten we ook elke dag ons best doen om elkaar goed te verstaan.
En ook dat is niet altijd makkelijk, omdat we verschillende (moeder)talen hebben.
Velen van ons spreken óf Papiaments óf Nederlands.
Twee talen die wereldwijd maar door weinig mensen worden gesproken.
En steeds meer mede-Bonairianen spreken Engels of Spaans.
Twee wereldtalen.
Dus is het – in een wereld die snel verandert – misschien wel belangrijk om het Engels en het Spaans meer ruimte te geven.

Maar wie we ook zijn, we delen dezelfde diepe liefde voor dit eiland.
Dit eiland is sinds de Tweede Wereldoorlog gegroeid en veranderd.
Heel Bonaire is nu een bijzondere melting pot van prachtige en verschillende mensen.
Maar hoezeer we ook van elkaar verschillen,
we zijn allemaal mensen, die van elkaar kunnen en mogen leren.

We willen allemaal graag dat ons geliefde Bonaire een eiland van vrede en vrijheid blijft.

Ik moet daarbij denken aan een gedicht van de beroemde Perzische dichter Rumi.
Het heet ‘De herberg’ en gaat als volgt:

Dit mens-zijn is een soort herberg
Elke ochtend weer nieuw bezoek.

Een vreugde, een depressie, een benauwdheid,
een flits van inzicht komt
als een onverwachte gast.

Verwelkom ze; ontvang ze allemaal gastvrij
zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt
die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat.

Behandel dan toch elke gast met eerbied.
Misschien komt hij de boel ontruimen
om plaats te maken voor extase…….

De donkere gedachte, schaamte, het venijn,
ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns
en vraag ze om erbij te komen zitten.

Wees blij met iedereen die langskomt
de hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd
om jou als raadgever te dienen.

Door ook het ongemak te omarmen, kunnen we elke dag in harmonie samenleven.
Ik geloof dat we dit ideaal kúnnen waarmaken.
Samen en in vrijheid!

ENGELS:

SPEECH BY ACTING KINGDOM REPRESENTATIVE JAN HELMOND AT THE REMEMBRANCE CEREMONY.

Kralendijk,- Less than a kilometre from here, during the war, people were imprisoned at Camp Playa Pariba.

It was a diverse group of detainees:

Dutch members of the NSB, German, Austrian, and Italian residents of Aruba and Curaçao, German sailors, but also communists.

And individuals who protested against Dutch colonial rule.

Even Jewish refugees were housed there.

All together, in one camp.

A small melting pot.

I often wonder: what must that have felt like for the rest of Bonaire?

Every time I visit the site, I ask myself this question.

Nothing remains of the camp itself.

The timber from the barracks was reused to build a bath hotel on the same spot.

This hotel has since grown into what is now the Divi Flamingo.

A place where dive tourists and other holidaymakers enjoy breakfast, the pool, or the sea view. It now symbolises freedom, whereas Playa Pariba once symbolised captivity, in an unsafe world.

Much has changed in the past 80 years – also for Bonaire.

You can see that everywhere on our island.

The small island community of 6,000 back then has grown into a melting pot of 25,000 Bonairians from many different backgrounds.

People who were born and raised here, just like their ancestors.

But also people for whom Bonaire became a beloved home later in life.

People like me.

Yet regardless of where we were born, we share something in common:

Each of us wants to live in peace and security.

And many of us now watch global events with unease.

Just like 80 years ago, it can feel as though the world is on fire.

It can make us feel uncertain and unsafe.

I am sure that none of us wishes for a world of war and conflict.

Here on our beloved Bonaire, we want to live together in peace and harmony.

And we have a role to play in making that possible.

How can we ensure peace, freedom, and safety on Bonaire?

I believe it begins with each of us.

In how we treat our neighbours, colleagues, and acquaintances.

No matter where they were born – Bonaire, the Netherlands, Venezuela, or elsewhere.

No matter their skin colour.

No matter their mother tongue.

No matter their faith or beliefs.

And no matter who they love.

Peace, freedom, and safety begin with an open attitude towards all others around us.

An open heart, simply because the other person matters too.

Because they have just as much right to a place in the sun.

Just as much right to be seen and heard.

To live and to love on Bonaire.

And I say this explicitly here on this square, because not long ago, very different words were spoken in this same place –

Words that did violence to the freedom of fellow Bonairians.

So, it’s not always easy.

Where people differ, there can be conflict.

That’s why we must continue striving to understand and connect with one another.

To make the effort to recognise someone else’s pain or longing.

And to be honest: I, too, sometimes find that hard.

When I am in the Netherlands, I am seen as someone “from the islands.”

And here, I am often seen as “one of them” – from the Netherlands.

I completely understand that.

But it sometimes leaves me feeling a bit displaced.

And I believe others may recognise that feeling too.

This is exactly why it’s so important that we keep recognising the most essential truth in one another:

That we are all human beings.

And if we realise that, we must also do our best each day to truly hear and understand one another.

Even that can be difficult – because we speak different (mother) tongues.

Many of us speak either Papiamentu or Dutch.

Two languages spoken by relatively few people worldwide.

And more and more fellow Bonairians speak English or Spanish – two global languages.

So perhaps, in this fast-changing world, we should allow more space for English and Spanish.

But whoever we are, we share the same deep love for this island.

Since the Second World War, this island has grown and changed.

All of Bonaire has become a unique melting pot of beautiful and diverse people.

And no matter how much we differ from one another –

we are all human beings, capable of learning from and with each other.

We all hope that our beloved Bonaire will remain an island of peace and freedom.

That reminds me of a poem by the renowned Persian poet Rumi.

It is called The Guest House, and it goes like this:

This being human is a guest house.

Every morning a new arrival.

A joy, a depression, a meanness,

some momentary awareness comes

as an unexpected visitor.

Welcome and entertain them all!

Even if they’re a crowd of sorrows,

who violently sweep your house

empty of its furniture,

still, treat each guest honorably.

He may be clearing you out

for some new delight.

The dark thought, the shame, the malice,

meet them at the door laughing,

and invite them in.

Be grateful for whoever comes,

because each has been sent

as a guide from beyond.

By embracing even discomfort, we can live together in harmony each day.

I truly believe that we can make this ideal a reality.

Together, and in freedom!