NEGOSASHONNAN DÉBIL NA DE BILT TA KONDUSÍ NA DESBENTAHA DEMOKRÁTIKO STRUKTURAL PA BONEIRU

E proyekto di lei pa oumentá e kantidat di miembronan di konseho insular i diputadonan insular na Boneiru, Sint Eustatius, i Saba ta aktualmente na e parlamentu hulandes.

Aunke esaki ta wòrdu presentá komo un fortifikashon di demokrasia lokal, e proposishon primordialmente ta konfirmá ku Boneiru un biaha mas ta wòrdu desbentahoso i strukturalmente pèrhudiká. Ademas, e resultado aki ta atribuí pa gran parti na e posishon di negosashon débil adoptá pa e propio representantenan di Boneiru durante e konferensia di trabou na mart 2024 na De Bilt, Hulanda.

Den su opinion e Konseho di Estado, e asina yamá ‘Raad van State’ ta señalá ku gobièrnu hulandés a skohe pa aselerá solamente un komponente di e revishon di WolBES i FinBES: e oumento di e kantidat di miembronan di konseho i diputadonan.

Otro medidanan ku tin intenshon di fortalesé gobernashon i demokrasia riba e islanan—mihó sosten, mehorashon di relashonnan finansiero, i modernisashon di prosesonan atministrativo—lo wòrdu atendé  despues. Ta straño ku e gabinete hulandés no ta logra splika dikon e medida partikular aki mester wòrdu implementá promé ku elekshonnan di 2027. Si e berdadero intenshon tabata pa drecha e desigualdat ku munisipionan hulandés ma lihé posibel, lo ta lógiko pa implementá tur medida di refuerso kompletamente i simultáneamente. E Konseho di Estado no ta kritiká e velosidat riba su mes, sino mas bien e falta di un strategia konsistente: e gabinete ta aselerá solamente un elemento i ta neglishá e restu.

E inkonsistensia atministrativo aki ta surgi direktamente for di e akuerdonan hasí na De Bilt—akuerdonan den kua Boneiru no a negoshá sufisientemente robusto. Miéntras ku Boneiru i Saba solamente ta pèrmití pa sigui krese despues di 2027 siguiendo evaluashonnan, St. Eustatius si ta wòrdu pèrmití pa sigui krese outomátikamente sin ningun evaluashon. E memorandum di splikashon no ta duna ningun hustifikashon pa e asimetria aki, miéntras ku negosashonnan robusto i kla tabata netamente loke tabata nesesario riba e punto aki. E falta di tal hustifikashon ta demostrá ku interesnan di Boneiru no tabata sufisientemente defendé na De Bilt. P’esei no ta un sorpresa ku hopi hende ku konsternashon ta puntra na mes awor kon esaki por a sosodé.

E resultado ta ku Boneiru, e isla di mas grandi ku e peso atministrativo di mas pisá, lo keda sub-representá te por lo ménos 2039. Despues di e oumento na 2027, un miembro di konseho insular boneriano lo representá aproksimádamente 2.445 residente. Na Sint Eustatius, un miembro di konseho ta representá mas o ménos 443 residente, miéntras ku na Saba, e ta representá solamente 286. Esaki ta nifiká ku un residente di Boneiru tin sinku pa ocho biaha ménos influensia demokrátiko ku un residente di e dos islanan mas chikitu. E desbalansa aki lo no wòrdu redusí dor di e proyecto di lei nobo, sino mas bien lo wòrdu ankrá. E echo ku e desigualdat aki no a wòrdu koregí durante e negosashonnan na De Bilt ta un oportunidat pèrdí ku konsekuensianan pa por lo ménos un dékada.

E habitantenan di Boneiru meresé un sistema demokrátiko ku ta reflehá nan tamaño di poblashon i realidat atministrativo. Tòg, Boneiru lo keda strukturalmente desbentahoso tanten ku e resultadonan débil di negosashon di De Bilt ta wòrdu tradusí direktamente den legislashon. Un solushon legalmente sano i sólido pa futuro lo tabata posibel for di hopi tempu pasá, si Boneiru no a debilitá su mes seriamente dia 2 di mei 2023 kaminda defakto ela tira su mes den pia.

E dia ei konseho insular a adoptá unánimamente un moshon den kua el a asumí kontrol di e negosashonnan riba WolBES i FinBES—un paso atministrativamente i konstitushonalmente inkorekto, pasobra e outoridat aki ta keda eksplísitamente serka kolegio ehekutivo. Ta notabel ku e Lei di Revishon di WolBES i FinBES ya a wòrdu negoshá kompletamente na e momento ei, ku e konsentimentu di tantu kolegio ehekutivo i konseho insular, i tabata habrí pa konsulta for di yüni pa sèptèmber 2023. E moshon aki, evidentemente basá riba un eror konstitushonal i atministrativo, a kondusí ku konseho insular a “sekuestrá” e proseso, forsando e kolegio ehekutivo pa negoshá, pa kolmo den presensia di konseho insular, ku su man- i pianan mará. E resultado tabata un posishon di negosashon debilitá ku a sigui traha te na De Bilt, kaminda Boneiru a basha awa i no tabata sufisiente desisivo i no a logra enforsá garantianan krusial di igualdat demokrátiko.

Aki ta surgi un paralelo ku un otro desishon resien di konseho insular: e proposishon di e frakshon di UPB ku a keda adoptá unanimamente pa pone seguridat di eksistensia pa Boneiru, Sint Eustatius, i Saba riba agènda di Ministerio di Asuntunan Sosial. E desishon aki di konseho insular korektamente ta enfatisá ku un eksistensia digno ta un derecho konstitushonal i ku e desigualdat aktual entre Hulanda Oropeo i e entidatnan públiko karibense ta diskriminatorio.

E rasonamentu aki ta aplikabel direktamente na e desigualdat demokrátiko ku Boneiru ta konfrontando aktualmente. Meskos ku eksistensia i derechonan sosial no mester ta un derecho di segunda klase, representashon demokrátiko tampoko mester ta. P’esei ‘Tweede Kamer’ di Hulanda mester tuma e konseho di e Konseho di Estado na serio i eksigí pa trata tur isla segun e mesún evaluashon i lógika di kresementu, puntra dikon e eskala lo no drenta na vigor te 2039, i investigá dikon e resultado negoshá pa Boneiru ta asina débil, i sòru pa Boneiru su residentenan risibí e mesún balor demokrátiko ku kualke otro residente di Hulanda.

Sin intervenshon, desigualdat lo pèrsistí—tantu sosialmente komo demokrátikamente. Pueblo di Boneiru meresé seguridat sosial igual i representashon igual. Boneiru su bos demokrátiko meresé mas ku un negosashon débil ku a pèrhudiká e komunidat di mas grandi di Hulanda Karibense pa dékadanan ku ta bini.

FUENTE: WILLEM A. CECILIA

NEDERLANDS:

ZWAKKE ONDERHANDELINGEN IN DE BILT LEIDEN TOT STRUCTURELE DEMOCRATISCHE BENADELING VAN BONAIRE

Kralenijk,- Het wetsvoorstel om het aantal eilandsraadsleden en eilandgedeputeerden van Bonaire, Sint Eustatius en Saba te verhogen, ligt bij de Tweede Kamer. Hoewel de maatregel wordt gepresenteerd als een versterking van de lokale democratie, bevestigt het voorstel vooral dat Bonaire opnieuw structureel wordt benadeeld. Daarbij komt dat deze uitkomst in belangrijke mate is terug te voeren op de zwakke onderhandelingspositie die Bonaire’s eigen vertegenwoordigers innamen tijdens de werkconferentie in De Bilt (4–6 maart 2024).

De Raad van State wijst er in zijn advies op dat de regering ervoor heeft gekozen om slechts één onderdeel van de herziening van de WolBES en FinBES te versnellen: de uitbreiding van het aantal raadsleden en gedeputeerden. Andere maatregelen die bedoeld zijn om bestuur en democratie op de eilanden te versterken — betere ondersteuning, verbeterde financiële verhoudingen, modernisering van ambtelijke processen — worden pas later behandeld.

Het valt op dat het kabinet niet motiveert waarom juist deze maatregel vóór de verkiezingen van 2027 moet worden ingevoerd. Als het werkelijk de bedoeling zou zijn om de ongelijkheid met gemeenten snel recht te trekken, zou het voor de hand liggen om alle versterkingsmaatregelen integraal en gelijktijdig door te voeren.

De Raad van State bekritiseert niet de snelheid op zichzelf, maar het ontbreken van een consistente strategie: het kabinet versnelt slechts één element en laat de rest liggen.

Deze bestuurlijke inconsistentie vloeit rechtstreeks voort uit de afspraken die in De Bilt zijn gemaakt — afspraken waarin Bonaire onvoldoende stevig heeft onderhandeld. Waar Bonaire en Saba na 2027 slechts verder mogen groeien na evaluatiemomenten, mag Sint Eustatius wél automatisch doorgroeien zonder enige evaluatie. In de toelichting ontbreekt elke motivering voor deze asymmetrie, terwijl juist op dit punt krachtige en duidelijke onderhandeling noodzakelijk was.

Het ontbreken van die onderbouwing laat zien dat Bonaire’s belangen in De Bilt onvoldoende zijn verdedigd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat velen zich met verbijstering afvragen hoe dit heeft kunnen gebeuren.

De uitkomst is dat Bonaire, het grootste eiland met de zwaarste bestuurlijke lasten, tot minstens 2039 ondervertegenwoordigd blijft. Na de verhoging in 2027 komt één Boneriaans raadslid te staan voor circa 2.445 inwoners. In Sint Eustatius vertegenwoordigt een raadslid ongeveer 443 inwoners, op Saba zelfs slechts 286. Dat betekent dat een inwoner van Bonaire vijf tot acht keer minder democratische invloed heeft dan een inwoner van de twee kleinere eilanden.

Deze scheefgroei wordt door het nieuwe wetsvoorstel niet verminderd, maar juist bestendigd. Dat deze ongelijkheid niet is gecorrigeerd tijdens de onderhandelingen in De Bilt is een gemiste kans met gevolgen voor ten minste een decennium.

De inwoners van Bonaire verdienen een democratisch systeem dat hun bevolkingsomvang en bestuurlijke realiteit weerspiegelt. Toch blijft Bonaire structureel benadeeld zolang de zwakke onderhandelingsresultaten van De Bilt rechtstreeks in de wetgeving worden vertaald. Een juridisch houdbare en toekomstbestendige oplossing was allang mogelijk geweest, ware het niet dat Bonaire zichzelf al op 2 mei 2023 ernstig had verzwakt en als het ware in de voet heeft geschoten.

Toen nam de eilandsraad unaniem een motie aan waarin zij de onderhandelingen over de WolBES en FinBES naar zich toetrok — een bestuurlijk en constitutioneel onjuiste stap, omdat deze bevoegdheid expliciet bij het bestuurscollege ligt. Opmerkelijk is dat de Herzieningswet WolBES en FinBES op dat moment al volledig was uitonderhandeld, met instemming van zowel het bestuurscollege als de eilandsraad, en van juni tot september 2023 in consultatie was gebracht. De motie, gebaseerd op een evidente constitutioneel-bestuurlijke dwaling, zorgde ervoor dat de eilandsraad het proces “kaapte”, waardoor het bestuurscollege met gebonden handen en samen met de eilandsraad aan de onderhandelingstafel moest verschijnen. Het resultaat was een verzwakte onderhandelingspositie die in De Bilt rechtstreeks doorwerkte, waar Bonaire onvoldoende stevig optrad en cruciale waarborgen voor democratische gelijkwaardigheid niet wist af te dwingen.

Een parallel dringt zich op met een ander recent besluit van de eilandsraad: het unaniem aangenomen voorstel van de UPB-fractie om bestaanszekerheid voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba op de agenda van het ministerie van Sociale Zaken te plaatsen. In dat raadsbesluit werd terecht benadrukt dat een menswaardig bestaan een grondwettelijk recht is en dat de huidige ongelijkheid tussen Europees Nederland en de Caribische openbare lichamen discriminatoir is.

Die redenering is één op één toepasbaar op de democratische ongelijkheid waarmee Bonaire nu wordt geconfronteerd. Zoals bestaanszekerheid geen tweederangsrecht mag zijn, mag ook democratische vertegenwoordiging dat niet zijn. De Tweede Kamer moet daarom het advies van de Raad van State serieus nemen en eisen dat alle eilanden volgens dezelfde evaluatie- en groeilogica worden behandeld, vragen waarom de staffel pas in 2039 ingaat, onderzoeken waarom het onderhandelingsresultaat voor Bonaire zo mager is en waarborgen dat inwoners van Bonaire dezelfde democratische waarde krijgen als iedere andere inwoner binnen Nederland.

Zonder ingrijpen blijft de ongelijkheid in stand — zowel sociaal als democratisch. De inwoners van Bonaire verdienen gelijke bestaanszekerheid én gelijke vertegenwoordiging. De democratische stem van Bonaire verdient meer dan een zwakke onderhandelingsuitkomst die de grootste gemeenschap van Caribisch Nederland decennialang zal schaden.