in

15 AÑA LASO DIREKTO KU ULANDA.

Djabièrnè 10 di òktober nos a konmemorá 15 aña ku Boneiru a drenta un status nobo den Reino Ulandes, yamá Laso Direkto.

Awe mi ta duna mi reflekshon komo sindikalista/eks lider polítiko/siudadano riba e periodo tras di lomba i mi no ta papia na nòmber di sindikalismo, pasobra simplemente mi no tin e mandato pa tal. Loke mi a konstatá ta dos aspekto di e relashon nobo.

Uno ta e relashon estatal konstitushonal i uno ta e konsekuensia pa e bida diario di e boneriano. Pa loke ta e promé aspekto, esta e relashon estatal konstitushonal, mi ta tuma nota ku e diskushon ainda no ta zuiver pa falta di uso robes di konseptonan estatal.

E palabra outo den tantu outo determinashon komo den outogobernashon(outonomia) ta impliká nos mes. Pues ta nos mes a determiná na 2004 ku despues ku Antia stòp di eksistí ku nos kier drenta un laso direkto ku Ulanda.

Tambe nos mes a bisa e tempu ei ku nos no kier integrá den Ulanda. E dos aspektonan aki Raad van State su kolegio di konseho a formulá komo un Asosashon Liber entre Boneiru i Ulanda basá riba e prinsipio di supsidiaridat.

Riba e konseho aki un di e konklushonnan di e minikonferensha di òktober 2006 a hasi e eskoho di hasi Boneiru un Entidat Públiko di akuerdo ku artikulo 134 di konstitushon Ulandes, Pa e 9 miembronan di Konseho Insular di e tempu ei esaki no tabata ningun problema pa aprobá ya ku Boneiru lo a haña un status di un isla asosiá komo Entidat Públiko ku su propio legislashon basá riba e prisnispio di máksimo supsidiaridat. Pa esnan interesá e e figura aki di Asosashon Liber ta un opshon legítimo rekonosé pa Nashonnan Uní i ku a keda apliká pa e isla Niue den Oseano Pasífiko den su relashon estatal ku Nieuw Zeeland.

Pa falta di bon informashon, kual ta un eksigensia fundamental di parti di Nashonnan Uní ora ta tene un referèndum di outodeterminashon, e pueblo di Boneiru representá pa 35% di partisipante na e referèndum di 17 di dezèmber 2010, despues ku ya a firma ku na 10-10-10 Boneiru a bira un Entidat Publiko, a vota pa 85 % kontra Boneiru bira un Entidat Públiko.

E pregunta ku a pone dilanti di e pueblo tabata e tempue ei tabata. “Mi ta di akuerdo ku Boneiru a bira un entidat publiko konforme artikulo 134 di Konstitushon Hulandes”? SI òf NO Despues di esaki a sigui diferente konsulta i deliberashonnan kon ta bai yena e Laso direkto aki den legislashon ets. Dos lei básiko a keda formulá, esta WOLBES i FINBES, miéntras pa ku otro leinan a keda mantené e legislashon ku tabata eksistí den Antia i poko poko lo a remplasá esakinan ku leinan Ulandes.

Pero antó aki e efektonan riba e bida diario a kuminsá pisa. E pueblo a kuminsá sinti ku a hinké den Ulanda den un forma di integrashon, pero no  ku e mesun derechonan ni ku e mesun oportunidatnan ku e Ulandes bibá na e parti Oropeo di Ulanda.

E pueblo a i ta eksperenshá e desigualdat, e diskriminashon i ku ta solamente ora tabata kunbiní Ulanda nos ta igual pero asina e ta kosta Ulanda, tabata trata nos otro. Speshalmente e pueblo a i ta sinti esaki pa ku provishonnan sosial, manera ònderstant, penshun di behes i sueldo minimo ku tabata asina bou kompará ku Ulanda kaminda mas ku 40% di nos poblashon tabata biba den pobresa, na rant di miseria i ku nos hendenan mester a traha dos te tres trabou pa por kumpli ku nan nesesidatnan básiko di tur luna,manera hür di kas, awa i koriente, transporte, kuminda i rekreashon. Pero tambe nos infrastruktura di kamindanan den un estado malísimo, kasnan inpagabel, un kresementu aselerá di nos poblashon, e menasa kontra nos identidat boneriano, un sentimenu general ku nos ta pèrdè nos Boneiru i ku bonerianonan lo bira strañero ribanan propio isla. E desgusto aki bou di pueblo a yega asina leu ku Konseho Insular bou di e preshon aki a organisá un referèndum dia 18 di dezèmber 2015 ku e pregunta: “Bo ta di akuerdo ku e kontenido ku a duna na ‘Laso Direkto’ ku Hulanda?” SI òf NO. Aki 62% di votadónan a partisipá i 66% avota NO.  Pues dos biaha e pueblo a vota kontra. E promé biaha na 17 dezember 2010 kontra pa Boneiru a bira Entidat Públiko i na 18 di dezember 2015 kontra e forma ku a yena e Laso Direkto, pues un biaha mas kontra un forma di integrashon ku no ta garantisá e pueblo Igualdat komo siudadano.

Na mi humilde opinion a yega ora pa trese klaridat den e proseso aki pa nos por fiha komo pueblo unda nos ke bai i asina liderato di e pais lo por traha riba un desaroyo sostenibel i duradero pa alkansá e meta, e rumbo ku pueblo determiná. I meskos ku Nashonnan Uní a obligá Nieuw Zeeland pa tene un referendum riba e isla di Niue, mi ta kere ku si nos mes no organisá esaki, nos meser pidi asistensia internashonal pa obligá Ulanda pa organisá e referendum aki.

Esaki lo por ta e forma segun mi humilde opinion pa pone un base fuerte pa konstruí un futuro briyante pa mañan. I den esaki nos guia por ta e mesun lema ku Reina Wilhelmina  a usa na 1942. Sosteniendo riba nos propio forsa, pero ku e boluntat pa asistí i koperá ku otro. I si mi a skucha bon djabièrnè último, esaki tambe tabata e mensahe di Mike Eman, un baké den polítika Arubiano i di Jolinda Craane un hóben boneriano den nan diskurso rekordando 2010 i tiranado unbista den futuro. Nos konosé nos potenshalnan i a demonstrá atraves di siglo kon usa esakinan, pero nos konosé tambe nos limitashonnan i aki traha huntu ta e yabi di éksito

FUENTE: NÒCHI WILLEM

What do you think?

Written by Redakshon

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

GIPHY App Key not set. Please check settings

REFLEKSHON DIESSINKU AÑA ENTIDAT PÚBLIKO A PASA PA ISTORIA SIN UN MENSAHE NI DI KOLEGIO EHEKUTIVO NI DI KONSEHO INSULAR.

LUCHA TA FORSA KAMBIO – EKSPONIENDO PRAKTIKANAN I SIMBOLISMO KOLONIAL HULANDES 10-10-10 I  666