Kralendijk,- E moshon di e frakshon di M21 pa organisá un apertura seremonial anual di e aña di konseho insular ta lanta preguntanan konstitushonal i polítiko importante. Miéntras ku e intenshon ta simpátiko – pa oumentá enbolbimentu i dignidat den gobièrnu lokal – ta falta un base legal i sosial sólido, i e konsekuensia ta ku ta kore riesgo di fomentá sinísmo i distansia.
Durante e deliberashonnan, miembro di e konseho Makaai a proponé pa remplasá e término “aña polítiko” ku “aña parlamentario.” Esaki ta demostrá dolorosamente ku e miembro di konseho aki, apesar di su añanan di eksperensia komo miembro di e konseho, lider di frakshon, i asta un periodo kòrtiku komo diputado, ta mustra tiki komprenshon di e posishon konstitushonal i, riba tur kos, konosementu di konseho insular.
Ku otro palabra, e ta kompletamente ignorante di e asuntu.
Bou di lei konstitushonal di Reino, e konsepto di un aña parlamentario ta stríktamente reservá pa e Staten-General na Den Haag i e Staten di Aruba, Curaçao, y Sint Maarten. Bou di WolBES, konseho insular ta un órgano representativo general, komparábel ku un konseho munisipal, i p’esei no por wòrdu referí na dje komo un parlamento. Usando e término “aña parlamentario” ta krea ekspektativanan falsu i ta gaña tantu siudadanonan komo atministradónan tokante e berdadero posishon di e konseho insular. Un indikashon ku aparentemente nan ta sinti nan mes sumamente importante.
Mas aleu ta importante pa enfatisá ku e periodo di ‘sinta’ di konseho insular ta un periodo kontinuo di kuater aña i no por, konstitushonalmente, wòrdu dividí den añanan parlamentario separá.
Elekshon durante e periodo di 4 aña di e konseho insular tampoko no ta posibel. Miembronan di konseho insular tin un mandato úniko, sin interupshon di kuater aña (Artíkulo C4 di Lei Elektoral). E mandato aki no por wòrdu dividí den kuater “aña parlamentario” separá.
E konsiderashonnan den e moshon di e frakshon di M21—reflekshon riba e aña anterior, un bista konhunto pa dilanti, i e envolvimentu di organisashonnan di sosiedat sivil i siudadanonan—ta balioso riba nan mes.
Sinembargo, den práktika, e metanan aki ta wòrdu alkansá kompletamente kaba a traves di e siklo di presupuesto anual di e entidat públiko di Boneiru.
Durante e debate riba presupuesto, konseho insular ta revisá e resultadonan kuidadosamente i ta wak padilanti riba e ophetivonan pa e aña benidero, inkluyendo un kuadro finansiero konkreto. Institushonnan sosial, gruponan di interes i otro stakeholdernan ta wòrdu konsultá i inkluí aktivamente. E debate di presupuesto ta konstituí pues e punto di referensia demokrátiko i partisipativo di mas importante durante e aña.
P’esei un biaha mas ta doloroso ku konseho Insular—òf por lo ménos e frakshon di M21—aparentemente no ta realisá ku e moshon aki en realidat nan ta boga pa algu ku ya ta èksistí kaba. E ta indiká tambe un grado di antojo ku no por ser konsiderá komo nòrmal.
Es mas, e moshon no por wòrdu implementá dia 5 di sèptèmber 2025 benidero. Un desishon asina ta rekerí amienda na e Reglamentu di Orden i preparashon kuidadoso. Sin e kambionan aki un seremonia asina no tin base legal i ta krea konfushon tokante su status.
Ademas, konfiansa den polítika na e momentonan aki ta na un nivel mas abou históriko. E pueblo no tin apetít pa engrandesementu polítiko òf seremonianan ku ta parse mas sirko ku kontribushonnan serio na bon gobernashon.
Boneiru ta enfrentá retonan urgente: implementashon di e Akuerdo Atministrativo 2024–2027, atendé e suministro di energia, e seguridat di e terminalnan di kombustibel, i e remediashon di Bopec ta djis algun di e asuntunan duru ku e direktor general di asuntunan di Reino saliente ku Roald Lappèrre, a enfatisá den su karta resién na gezaghèber.
Den un konteksto asina, un seremonia festivo no solamente lo ta inapropiá pero tambe lo reforsá e impreshon ku konseho insular ta preokupá ku asuntunan sekundario en bes di e retonan grandi ku e isla ta konfrontá. Pa no papia mes ku henter e asuntu aki ta un insulto den direkshon i preparashon di Dia di Boneiru benidero. Atrobe mester konstatá ku e koalishon ta goberná a base di poder i ta forsa nan kièr riba e pueblo ku ya ta hartá kaba di nan.
P’esei ta mas sabí pa posponé e moshon aki, buska konsenso, i solamente rekonsiderá e deseabilidat i faktibilidat di un apertura seremonial di e aña di konseho durante un periodo nobo. Pues despues di elekshon di 2027.
Solamente si tin sosten públiko i e kuadro legal apropiá ta na su lugá, un tradishon asina por kontribuí di bèrdat na konfiansa i konekshon en bes di kada bes buska atenshon éksagerá.
FUENTE: DR. WILLEM A. CECILIA

GIPHY App Key not set. Please check settings