DISKURSO DI REPRESENTANTE DI REINO INTERINO JAN HELMOND NA E KONMEMORASHON DI ABOLISHON DI SKLABITUT, DJAMARS PROMÉ DI YÜLI 2025

Kralendijk,- Pa mas ku 200 aña, e isla bunita akí, pa un grupo grandi di hende, tabata ‘E Fièrnu Blanku’.

Sernan humano manera abo i ami — pero sin derecho.

Komersialisá i sklabisá, pasobra ku esaki tabata gana plaka.

Pa mas ku 200 aña, e inhustisia inkomprendibel aki a sigui, komo un kustumber.

Generashon tras di generashon nan tabata biba komo propiedat di otro persona.

Traha tur dia den e saliñanan di salu.

Sobrebíden e solo kayente.

I ta kana riba e kaminda largu sin fin, kantu di e laman blou, bai Rincon i bolbe bèk.

Te ku 1873 finalmente nan a haña nan libertat, dies aña despues di e abolishon ofisial di sklabitut.

E libertat ku tur nan antepasadonan tabatin derecho riba dje pa siglonan kaba.

Esaki ya ta ta152 aña pasá.

E por ta zona manera hopi tempu pasá.

Pero e 152 añanan ei ta mas kòrtiku ku e 200 i piku aña sin libertat den ‘E Fièrnu Blanku’.

Pues asina e rekuerdo ta keda bibu..

Den kuenta i músika.

Den e paisahe i den nos herensia.

Den relashonnan humano i sistemanan perseverante.

Ounke nos Boneiru a kambia kompletu for di aña 1873, e tòg e tei presente i ta keda bibu.

Huntu, e rekuerdonan akí ta forma un atvertensia importante: pa sigui mira otro komo ser humano.

I nan ta forma huntu un tarea importante: pa konstruí konhuntamente un komunidat kaminda ku tur hende semper lo ta pareu i lo tin igualdat.


Awendia, Boneiru ta orguyoso di bèinamnan hopi diferente, manera ‘Blue Destination’ i ‘Divers Paradise’.

Nòmbernan den kua nos ta tende libertat, progreso i prosperidat.

Pero tambe mi ta tende un anhelo profundo den nan.
Un anhelo pa un sosiedat den kua e relashonnan bieu di poder i falta di libertat a disparsé.

No solamente den bida diario.

Pero tambe den nos mente i den nos kurason.

Ta netamente pa motibu di e deseo grandi akí nos mester enfrentá nos pasado kolonial huntu.
Ta netamente p’esei nos mester por bisa abiertamente kiko di esaki ainda ta hasi nos doló.

Konta otro e historianan honesto:
Tokante e hendenan ku a bira víktima di e spiritu di komersio kolonial.

Tokante e karakter supuestamente normal di e relashonnan di poder bieu.

Tokante e kulpa i bèrgwensa ku a traspasá pa generashon nobo pa 200 aña largu.
Tokante e relashonnan di poder kasi normal, ku — notablemente i sin ku tabata nota – tabata traspasá.
Di generashon pa generashon, asta 152 aña despues di e fin di sklabitut.

Pasobra tur e historianan ei ta forma ken nos ta huntu.

Riba un isla ku ta krese i kambia rápidamente.

Pa algun hende, Boneiru ta parse manera e tera primintí.

Pa otronan ta dominá, e sintimentu ku nan isla konosí ta disparsé òf ta kita esaki for di nan.

Tur dos sintimentu tambe ta bisa nos algu tokante kon nos ta mira pasado.
I kua pasado ta biba profundamente den nos.

Nos mester konsiderá tur dos realidat frankamente.

Pero den esaki riba tur kos, nos mester mira otro kara ku kara.

Konsiderá otro komo bo próhimo, pa nos por sigui huntu.

Pasobra esei ta e núkleo di e Boneiru di nos soño i e Boneiru stimá:

Un komunidat estrecho di hende liber, ku derechonan igual i ku igualdat.
Ku huntu ta pone man na obra pa manehá un isla ku ta floresé den tur sentido.
Kaminda tur hende tin su lugá, kaminda tur hende ta i por partisipá:
No ta importá na unda bo lombrishi ta derá òf kua idioma bo ta papia.

Kua historia bo ta karga ku bo.

Sea kua ta e koló di bo kueru.
I tambe ken bo ta stima.

Pasobra maske kon diferente e kamindanan ku a trese nos huntu aki por tabata: finalmente huntu nos lo mester buska un kaminda pa futuro.

No un kaminata largu i amargo den solo kayente, manera den tempu bieu di ‘E Fièrnu Blanku’.
Pero laga nos kaminda kompartí ta un biahe yen di speransa, na kaminda pa nos soño ‘Blue Destination’.

Kaminda bosnan fuerte i determiná ta kanta huntu ku e palabranan di Bob Marley:

“Emancipate yourself from mental slavery. None but ourselves can free our mind.”

Un teksto ku normalmente ta kanta komo un mensahe di speransa pa e víktimanan di sklabitut i nan desendientenan.

Pero e ta konta profundamente pa nos tur: no ta importá di kua banda di e historia akí bo ta pará.

Tur hende tin e tarea di libra su mes di sklabitut mental.

Laga nos tur liberá nos mente diariamente.
Enfrentá otro kara ku kara – i skucha otro su historia.
Di manera ku huntu i den libertat nos por sigui konstruí e Boneiru di nos soño.

FUENTE: RCN/LIVE99FM

NEDERLANDS:

TOESPRAAK VAN WAARNEMEND RIJKSVERTEGENWOORDIGER JAN HELMOND BIJ DE HERDENKING AFSCHAFFING SLAVERNIJ DINSDAG 1 JULI 2025

Kralendijk,- Meer dan 200 jaar was dit prachtige eiland voor een grote groep mensen ‘De Witte Hel’.
Medemensen zoals u en ik — maar zonder rechten.

Verhandeld en tot slaaf gemaakt, omdat het geld opleverde.

Ruim 200 jaar bleef dit onpeilbare onrecht in stand, als een gewoonte.

Generatie na generatie leefde zij als eigendom van anderen.
Elke dag zwoegend in de zoutpannen.

Overlevend in de brandende zon.

En eindeloos lopend op het lange voetpad langs de blauwe zee, naar Rincón en terug.

Totdat ze in 1873 eindelijk echt de vrijheid kregen, tien jaar na de officiële afschaffing van de slavernij.
De vrijheid waar ook al hun voorouders al eeuwen recht op hadden.

Dat is nu 152 jaar geleden.

Dat kan klinken als lang geleden.

Maar die 152 jaar is nog altijd korter dan de ruim 200 jaar van onvrijheid in ‘De Witte Hel’.

En dus werkt de herinnering daaraan nog altijd door.
In verhalen en muziek.
In het landschap en in ons erfgoed.

In menselijke verhoudingen en hardnekkige systemen.

Ook al is ons Bonaire sinds 1873 onherkenbaar veranderd: het is er nog altijd en werkt nog steeds door.

Die herinneringen vormen samen een belangrijke waarschuwing: om elkaar als mens te blijven zien.
En ze vormen samen een belangrijke opdracht: om met elkaar te bouwen aan een samenleving waarin iedereen altijd gelijk én gelijkwaardig zal zijn.

Vandaag de dag is Bonaire trots op hele andere bijnamen, zoals ‘Blue Destination’ en ‘Divers Paradise’.
Bijnamen waarin we vrijheid, vooruitgang en welvaart horen.
Maar ik hoor er ook een diep verlangen in.
Een verlangen naar een samenleving waarin oude verhoudingen van macht en onvrijheid zijn verdwenen.

Niet alleen in het dagelijkse leven.
Maar ook in ons hoofd en in ons hart.

Juist vanwege dat grote verlangen moeten we samen ons koloniale verleden onder ogen zien.
Juist daarom moeten we open kunnen zeggen wat ons daarin nog pijn doet.
Elkaar de eerlijke verhalen vertellen:
Over de mensen die het slachtoffer werden van de koloniale koopmansgeest.
Over de vanzelfsprekendheid van oude machtsverhoudingen.
Over de schuld én schaamte, die 200 jaar lang werden overgedragen.
Over de bijna vanzelfsprekende machtsverhoudingen, die — gemerkt en ongemerkt — werden doorgegeven.
Van generatie op generatie, ook 152 jaar na het einde van de slavernij.

Want al die verhalen vormen wie wij samen zijn.
Op een eiland dat in snel tempo groeit en verandert.
Voor sommige mensen voelt Bonaire als het beloofde land.
Bij anderen overheerst het gevoel dat hun vertrouwde eiland verdwijnt of wordt afgenomen.
Beide gevoelens vertellen ook iets over hoe we het verleden zien.
En welk verleden er diep in ons leeft.
Beide werkelijkheden moeten we in de ogen kijken.
Maar daarbij moeten we vooral elkáár in de ogen kijken.

Elkaar zien als medemens, zodat we samen verder kunnen.
Want dat is de kern van ons gedroomde en geliefde Bonaire:
Een hechte gemeenschap van vrije, gelijke en gelijkwaardige mensen.
Die samen de schouders zetten onder een eiland dat in alle opzichten bloeit.
Waar iedereen erbij hoort, waar iedereen mee doet en mee mág doen:
Waar je wieg ook stond of welke taal je ook spreekt.
Welk verhaal je ook met je meedraagt.
Wat de kleur van je huid ook is.
En wie je ook liefhebt.

Want hoe verschillend de paden ook waren, waarover we hier met elkaar gekomen zijn: uiteindelijk zullen we samen een pad naar de toekomst moeten vinden.

Geen lange, bittere voettocht in de brandende zon, zoals vroeger in ‘De Witte Hel’.
Maar laat ons gezamenlijke pad een hoopvolle reis zijn, op weg naar onze gedroomde ‘Blue Destination’.

Waar krachtige, zelfverzekerde stemmen de woorden van Bob Marley meezingen:

“Emancipate yourself from mental slavery. None but ourselves can free our mind.”

Een tekst die meestal gezongen wordt als een hoopvolle boodschap aan de slachtoffers van slavernij en hun nazaten.

Maar ze geldt ten diepste voor ons allemaal: aan welke kant van deze geschiedenis je ook staat.
Iedereen heeft de taak om zich los te maken van mentale slavernij.

Laten we zo allemaal elke dag onze geest vrij maken.
Elkaar met open blik in de ogen kijken – en luisteren naar elkaars verhalen.
Zodat we sámen en in vrijheid kunnen blijven bouwen aan het Bonaire van onze dromen.

ENGELS:

SPEECH BY ACTING KINGDOM REPRESENTATIVE JAN HELMOND AT THE SLAVERY ABOLITION COMMEMORATION TUESDAY 1 JULY 2025

Kralendijk,- For more than 200 years, this beautiful island has been “The White Hell” for a large group of people.

Fellow human beings like you and me – but without rights.

Traded and enslaved, because it made money.

For over 200 years, this unfathomable injustice remained in place, as a custom.

Generation after generation, they lived as the property of others.
Toiling in the salt pans every day.

Surviving in the scorching sun.

And endless walking on the long footpath along the blue sea, to Rincón and back.

Until they finally obtained real freedom in 1873, ten years after the official abolition of slavery.
The freedom to which all their ancestors had also been entitled for centuries.

That is now 152 years ago.

That may sound like a long time ago.

But those 152 years are still shorter than the well over 200 years of lack of freedom in “The White Hell”.

And so the memory of it still reverberates.
In stories and music.
In the landscape and in our heritage.

In human relationships and stubborn systems.

Even though our Bonaire has changed beyond recognition since 1873: it is still here and still continues to have impact.

Those memories combined form an important warning: to keep seeing each other as human beings.
And together they form an important mission: to build a society together in which everyone will always be equal and equally important.

Today, Bonaire prides itself on very different nicknames, like “Blue Destination” and “Divers’ Paradise”.
Nicknames in which we hear freedom, progress and prosperity.
But I also hear a deep yearning in it.
A yearning for a society in which old relationships of power and a lack of freedom have disappeared.

Not just in day-to-day life.
But also in our minds and in our hearts.

It is precisely because of this great yearning that we must face our colonial past together.
This is precisely why we must be able to say openly what still hurts us in this regard.
Telling each other the honest stories:
About the people who fell victim to colonial mercantilism.
About the obviousness of old power relations.
About the guilt and shame carried for over 200 years.
About the almost obvious power relations, which were passed on – noticed and unnoticed.
From generation to generation, even 152 years after the end of slavery.

Because all these stories shape who we are together.
On an island that is rapidly growing and changing.
For some people, Bonaire feels like the promised land.
For others, the feeling that their familiar island is disappearing or being taken away prevails.
Both feelings also tell us something about how we see the past.
And what past lives deep within us.
We must face both realities.
But in doing so, we must above all look each other in the eye.

Seeing each other as fellow human beings so that we can move forward together.
Because that is the essence of our dreamt and beloved Bonaire:
A close-knit community of free, equal and equally important people.
Who together put their backs into an island that thrives in every way.
Where everyone belongs, where everyone participates and is allowed to participate:
Wherever your cradle was or whatever language you speak.
Whatever story you carry with you.
Whatever the colour of your skin.
And whomever you love.

For however different the paths were, over which we came here together: in the end, we will have to find a path towards the future together.

No long, bitter walk in the scorching sun, like “The White Hell” used to be.
But let our shared path be a journey of hope, on the way to our dreamt “Blue Destination”.

Where powerful, confident voices sing along to the words of Bob Marley:

“Emancipate yourself from mental slavery. None but ourselves can free our mind.”

A text usually sung as a hopeful message to the victims of slavery and their descendants.

But it applies profoundly to all of us: whatever side of this history you are on.
Everyone has the task of breaking free from mental slavery.

So let us all free our minds every day.
Looking each other in the eye with an open mind – and listening to each other’s stories.
So that we can continue building the Bonaire of our dreams together and in freedom.